ეპილეფსიის ფორმები
ეპილეფსია ძალიან გავრცელებული და კარგად შესწავლილი დაავადებაა, ამიტომ ხშირ შემთხვევაში სპეციალისტებს შეუძლიათ დაეხმარონ მის სრულად მოშორებაში. რაც შეეხება სტატისტიკას, შეიძლება აღინიშნოს, რომ ამჟამად ჩვენი პლანეტის ყველა მაცხოვრებლის დაახლოებით 1% დაავადებულია ამ დაავადებით. სხვადასხვა კვლევებისა და დაკვირვებების შედეგად მედიცინამ გამოავლინა ეპილეფსიის რამდენიმე ფორმა, რომლებიც განსხვავდება როგორც დაავადების განვითარებისა და კრუნჩხვების წარმოქმნის მიზეზებით, ასევე ტვინში მისი ფოკუსის მდებარეობით. ამ სტატიაში გეპატიჟებით გაეცნოთ დაავადების ზოგიერთი ყველაზე გავრცელებული ტიპის სიმპტომებს, მიზეზებსა და მკურნალობას.
იდიოპათიური ეპილეფსია
დაავადების ეს ფორმა არ ვითარდება ადამიანის თავის ტვინის ორგანული დაზიანების გამო. იდიოპათიური ეპილეფსია გამოწვეულია ნეირონების მიერ შესრულებული სამუშაოს ცვლილების შედეგად, რადგან ისინი გახდებიან უფრო აქტიური და აგზნებული.
ძირითადი მიზეზები, რის გამოც ადამიანს შეიძლება განუვითარდეს იდიოპათიური ეპილეფსია:
- მემკვიდრეობითი მიდრეკილება
- ნერვული სისტემის დაავადებები
- თავის ტვინის თანდაყოლილი ანომალიები
- მოწამვლა ალკოჰოლით ან ნარკოტიკებით
იდიოპათიური ეპილეფსიის ერთ-ერთი სახეობაა ე.წ. ის გვხვდება ბავშვებში და მოზარდებში სამიდან ცამეტ წლამდე. ამ დაავადებამ მიიღო სახელი მისი ფოკუსის ლოკალიზაციის გამო - მდებარეობს თავის ტვინის ქერქის როლანდურ ღეროში.
როლანდის ეპილეფსიის დროს შეტევა ხდება, კრუნჩხვები ხდება სახისა და ყელის კუნთებში. ზოგჯერ შეიძლება მოხდეს ერთ-ერთი კიდურის კრუნჩხვა.
იდიოპათიური როლანდიული ეპილეფსიის ძირითადი სიმპტომებია შემდეგი:
- დაბუჟება და ჩხვლეტა ენაში, ტუჩებში
- კრუნჩხვები ერთ მკლავში ან ფეხში
- რთული მეტყველება
- ნერწყვდენა დიდი რაოდენობით
- მეხსიერება უარესდება შეტევის შემდეგ
- კრუნჩხვები უფრო ხშირად ხდება ღამით
ეპილეფსიის ეს ფორმა კეთილთვისებიანია და თავისით ქრება დაახლოებით თექვსმეტი წლის ასაკში. უმეტეს შემთხვევაში მკურნალობა არ არის საჭირო.
იდიოპათიური ეპილეფსია არის ფოკალური ეპილეფსიის ტიპი.
ფოკალური ეპილეფსია
ეპილეფსიის ფორმა, რომელსაც ეწოდება კეროვანი ეპილეფსია, თავს იგრძნობს ბავშვობაში.
ფოკალური ეპილეფსიის მიზეზები შეიძლება იყოს განსხვავებული.
- შერყევა, ძლიერი დარტყმა თავის არეში
- ორგანოების დაავადებები
- ვირუსული ინფექციები
- ტვინის ქსოვილების ანთება
- მშობიარობის ტრავმა
- მაღალი წნევა
- საშვილოსნოს ყელის ოსტეოქონდროზი
ფოკალური ეპილეფსიის სიმპტომები დამოკიდებულია იმაზე, თუ სად მდებარეობს დაზიანება თავის ტვინში.
შეტევის დროს პაციენტს შეიძლება განუვითარდეს ცნობიერების დაბინდვა, აკვიატება, ჰალუცინაციებიც კი. თუ ბავშვს შეტევა დაემართა, მაშინ შეიძლება ღებინებამ იტანჯოს, ბევრს ოფლიანობს და სულ ტირის. თუ პაციენტს აქვს ტვინის მხოლოდ ერთი მხარე დაზიანებული, შეინიშნება თვალის თეთრების უნებლიე ბრუნვა, ხელებზე თითების კანკალი, ზედა კიდურების კრუნჩხვები.
ფოკალური ეპილეფსიას მკურნალობენ მედიკამენტებითა და სხვადასხვა პროცედურებით, გარდა ქირურგიისა. ასევე, ამ დაავადების დროს აუცილებელია ჯანსაღი ცხოვრების წესის დაცვა, განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს კვების ხარისხს. რეკომენდებულია საკვების უფრო ხშირად მიღება, რომელიც ხელს უწყობს ტვინის ფუნქციონირების აღდგენას. ეს ძირითადად ცილებია - ქათმის ხორცი, თხილი, ზღვის თევზი და ა.შ. ძალიან სასარგებლო იქნება ყავის და ალკოჰოლის დალევის შეწყვეტა.
დროებითი წილის ეპილეფსია
უმეტეს შემთხვევაში, ეპილეფსიის ამ ფორმის მთავარი მიზეზი არის დროებითი წილის დაზიანება მშობიარობის დროს მიღებული დაზიანებების გამო. მაგრამ შეიძლება სხვა მიზეზებიც იყოს. მაგალითად, იშვიათი არ არის ამ დაავადების განვითარება ადამიანებში, რომლებსაც აქვთ ტვინის ტრავმული დაზიანებები, ისეთი ინფექციები, როგორიცაა ბრუცელოზი, ტკიპებით გამოწვეული ენცეფალიტი, ჩირქოვანი მენინგიტი და სხვა. გარდა ამისა, ბევრ ადამიანს, ვისაც აქვს ინსულტი, ჰემორაგიული და იშემიური, განიცდის დროებითი წილის ეპილეფსიას.
როდესაც პაციენტს აქვს შეტევა, შეიძლება იგრძნოს ტკივილი მუცლის არეში, შეიძლება აწუხებდეს და ხშირად არის ტკივილები გულის არეში, ქოშინი. შეინიშნება ცვლილებები ცნობიერებაში - პანიკის შეტევები, ისტერია, ადამიანი კარგავს ორიენტაციას სივრცეში. მას შეუძლია შეასრულოს ისეთი მოქმედებები, რომლებსაც ამ მომენტში აზრი არ აქვს - მაგალითად, გაიხადეს ტანსაცმელი, აიღოს სხვადასხვა საგნები ხელში და განათავსოს ისინი სხვა ადგილას და ა.შ. მხედველობა დაქვეითებულია, პაციენტი კარგად ვერ აღიქვამს სუნს.
დროებითი წილის ეპილეფსია საშიშია, რადგან ის მუდმივად პროგრესირებს. დროთა განმავლობაში დაავადების ამ ფორმის მქონე პაციენტებს უვითარდებათ ვეგეტატიური დარღვევები, შეტევებს შორის მატულობს ოფლიანობა, პრობლემები ენდოკრინულ სისტემაში, ალერგია.
დროებითი წილის ეპილეფსია დიაგნოზირებულია MRI, PET, პოლისომნოგრაფიის საფუძველზე. ბუნებრივია, პირველ რიგში მხედველობაში მიიღება პაციენტის ჩივილები და მისი ნევროლოგიური მდგომარეობა.
როგორ განიხილება დროებითი წილის ეპილეფსია, დამოკიდებულია დაავადების გამომწვევ მიზეზზე.მაგალითად, თუ დაავადება გამოწვეულია ინფექციით, მაშინ პაციენტს ინიშნება მედიკამენტები, რომლებიც ათავისუფლებს ანთებას, ხოლო თუ დაავადების მიზეზი მდგომარეობს თავის ტვინში სიმსივნეების არსებობაში, მაშინ პაციენტი იგზავნება ოპერაციაზე. მაგრამ როგორიც არ უნდა იყოს დროებითი წილის ეპილეფსიის განვითარების მიზეზი, პაციენტს მაინც უტარდება ანტიკონვულსიური მკურნალობა.
დაავადების ამ ფორმის პრევენცია მოიცავს თავის ტვინის სხვადასხვა პათოლოგიების დროულ მკურნალობას, ნერვული სისტემის ინფექციების პროფილაქტიკას და თავის დაბადების დაზიანებების პრევენციას.
პარციალური ეპილეფსია
პარციალური ეპილეფსია ქრონიკული მიმდინარეობის დაავადებაა, ის ვითარდება როგორც ნერვული უჯრედების დაზიანებით, ასევე ტვინის ერთ ნაწილში მათი მაღალი აქტივობის გამო.
ეპილეფსიის ეს ფორმა იყოფა რამდენიმე ქვეტიპად:
- შუბლი
- დროებითი
- პარიეტალური
- კეფის
- მრავალფოკალური
პარციალური ეპილეფსიის მრავალფოკალური ფორმა არის ტვინის რამდენიმე უბანი ერთდროულად.
არსებობს ნაწილობრივი ეპილეფსიის სამი ტიპი:
- მარტივი (როდესაც არ არის ცნობიერების დარღვევა)
- კომპლექსი (როდესაც არის ცნობიერების დარღვევა)
- მეორადი განზოგადება (როდესაც პროცესში ჩართულია პაციენტის მთელი სხეული)
როდესაც საქმე ეხება ეპილეფსიის ამ ფორმის სიმპტომებს, აუცილებლად მხედველობაში მიიღება ფოკუსის მდებარეობა თავის ტვინის ერთ-ერთ რეგიონში. მაგალითად, თუ შუბლის ნაწილი დაზიანებულია, მაშინ შეტევები უმეტეს შემთხვევაში ხდება ღამით, მათი ხანგრძლივობა 30-დან 60 წამამდეა. შეიძლება აღენიშნებოდეს კრუნჩხვები ზედა ან ქვედა კიდურებზე, ავადმყოფი იწყებს ხშირად ახამხამებას, თავის მობრუნებას, თვალების თეთრების მოტრიალებას, სახე წითლდება და მეტყველება წყვეტილი ხდება.
ტაძრის მიდამოში თავის ტვინის დაზიანების შემთხვევაში პაციენტს აღენიშნება კომპლექსური კრუნჩხვები, როდესაც ის კარგავს გონებას ან იყინება ფართოდ გახელილი თვალებით.
პარციალური ეპილეფსიის პარიეტალური ფორმა თავს იგრძნობს ჩხვლეტის ან წვის შეგრძნების, ხელების ან ფეხების დაბუჟების, სხეულის სხვადასხვა ნაწილში ტკივილის გამო.
კეფის ეპილეფსიის დროს პაციენტის მხედველობა დაქვეითებულია, შეინიშნება ვიზუალური ჰალუცინაციები, თავის უნებლიე მოხვევა.
დაავადების ამ ფორმის დიაგნოსტირება ხდება ნევროლოგის ყოვლისმომცველი გამოკვლევით, ასევე პაციენტს უტარდება ელექტროენცეფალოგრაფია, MRI, კომპიუტერული ტომოგრაფია, ასევე ტარდება ფსკერის გამოკვლევა. არ არის იშვიათი შემთხვევა, როდესაც ადამიანები, რომლებსაც აქვთ ნაწილობრივი ეპილეფსია ეჭვმიტანილი, მიმართავენ ფსიქიატრს რჩევისთვის.
ეპილეფსიის ამ ფორმას მკურნალობენ მედიკამენტებით, ძირითადად ინიშნება ანტიკონვულსანტები. თუ მკურნალობის ეს მეთოდი არ იძლევა დადებით შედეგს, მაშინ პაციენტი იგზავნება ნეიროქირურგიის განყოფილებაში, სადაც გადის შესაბამისი მკურნალობა.
ეპილეფსიის პრევენცია, პირველ რიგში, ჯანსაღი ცხოვრების წესის დაცვაშია. კრუნჩხვების თავიდან ასაცილებლად აუცილებელია მოწევის შეწყვეტა, ალკოჰოლის დალევა, მათ შორის ფილტვებთან დაკავშირებული. გარდა ამისა, თქვენ უნდა შეამციროთ ჩაის და ყავის მოხმარება, განსაკუთრებით ძლიერი. არ არის რეკომენდებული ძილის წინ ჭამა, სიმაღლეზე ასვლა. ექიმები ნაწილობრივი ეპილეფსიის მქონე პაციენტებს ურჩევენ უფრო ხშირად იარონ სუფთა ჰაერზე და მოიხმარონ რძის პროდუქტები.
ჯექსონის ეპილეფსია
ეპილეფსიის ეს ფორმა განსხვავდება იმით, რომ პაციენტებში შეტევები ხდება კონკრეტულად - სხეულის ამა თუ იმ (მაგრამ მხოლოდ ერთ) ნაწილზე. ამ დაავადებამ სახელი მიიღო მეცნიერის, ინგლისელი ნეიროპათოლოგის, სახელად ჯექსონის წყალობით - სწორედ მან აღმოაჩინა ეპილეფსიის ეს ფორმა.
ჯექსონის ეპილეფსიის თავისებურება არის ის ფაქტი, რომ შეტევები ხდება სრული ცნობიერების მქონე პაციენტებში. შეტევა იწყება ერთ-ერთ კიდურში და ვრცელდება შემდგომში, მაგრამ მხოლოდ სხეულის იმავე მხარეს, მეორეზე გადასვლის გარეშე. ყველაზე ხშირად ეს ყველაფერი თითებით იწყება, შემდეგ შეტევა მხარზე აღწევს, სახეზე მოქმედებს, ფეხზე ვრცელდება. შეტევა გადის საპირისპირო თანმიმდევრობით.
ყველაზე გავრცელებული მიზეზები, რის გამოც ადამიანს შეიძლება განუვითარდეს ჯექსონის ეპილეფსია, შემდეგია:
- თავის დაზიანებები და შედეგად ტვინის დაზიანება
- ტვინის სისხლძარღვთა ანომალიები
- ტვინის სიმსივნე
- ენცეფალიტი
ჯექსონის ეპილეფსიის მკურნალობა ტარდება მედიკამენტებით, ანტიკონვულსანტების გამოყენებით. მაგრამ თუ წამლის თერაპიამ შედეგი არ მოიტანა, მაშინ მიმართავენ ქირურგიულ ჩარევას.
არასრულწლოვანთა მიოკლონური ეპილეფსია
ეს ფორმა ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებულია. მას ასევე ხშირად მოიხსენიებენ როგორც იანცის სინდრომს, ასევე მიოკლონური ეპილეფსიას. ყველაზე ხშირად ის ვითარდება 8-დან 26 წლამდე, მაგრამ პირველი ნიშნები უმეტეს შემთხვევაში 12-დან 16 წლამდე შეიმჩნევა, ძირითადად ბიჭებში. არის შემთხვევები, როდესაც ჩვილებში ვითარდება მიოკლონური ეპილეფსია.
მიოკლონური ეპილეფსიის მიზეზები:
- ტვინის დაზიანება თავის ტრავმისგან
- ბავშვის ტვინის დაზიანება ორსულობისას
- მემკვიდრეობითი მიდრეკილება
- ინფექციები
- ნეოპლაზმები თავის ტვინში
- ტვინში ცირკულაციის დარღვევა
ხშირად ექიმები ვერ ადგენენ დაავადების ნამდვილ მიზეზს. ეს ეხება ზოგიერთ განსაკუთრებულ შემთხვევებს სამედიცინო პრაქტიკაში.
მთავარი ნიშანი, რომელიც მიუთითებს ისეთი დაავადების არსებობაზე, როგორიცაა მიოკლონური ეპილეფსია ადამიანში, არის ეპილეფსიური კრუნჩხვები.
კრუნჩხვები ამ დაავადებით დაავადებულებში შეიძლება იყოს სამი სახის:
- მიოკლონური: ხასიათდება კუნთების, კიდურების, სახის ან მთელი სხეულის მკვეთრი, უეცარი კანკალით. ხშირად ეს ხდება გაღვიძებისთანავე, ზოგჯერ დილის ჭამის დროს. თუ პაციენტი ძალიან დაიღალა დღის განმავლობაში, მაშინ მას შეიძლება ჰქონდეს შეტევა საღამოს საათებში.
- მატონიზირებელი-კლონური: ეს გვხვდება არასრულწლოვანთა მიოკლონური ეპილეფსიის მქონე პაციენტების 60 პროცენტში. ისინი ხდება გაღვიძების შემდეგ პირველ საათებში. უფრო ხშირად ისინი წარმოიქმნება იმის გამო, რომ პაციენტი ძალიან გვიან დაიძინა ან ძალიან ადრე გაიღვიძა.
- არარსებობა: აღინიშნება არასრულწლოვანთა მიოკლონური ეპილეფსიის მქონე პაციენტების მესამედში ან თუნდაც ნახევარში. ასეთი შეტევების დროს ადამიანი დაახლოებით ნახევარი წუთის განმავლობაში კარგავს გონებას.ჩვეულებრივ არ არის კრუნჩხვები. ყველაზე ხშირად, არყოფნა ხდება დილით, მაგრამ, პრინციპში, ისინი ხდება დღის ნებისმიერ სხვა დროს.
არასრულწლოვანთა მიოკლონური ეპილეფსიის დროს კრუნჩხვა ასევე შეიძლება მოხდეს ალკოჰოლის დალევის შემდეგ.
ნერვული სისტემის დაავადების ამ ფორმის მკურნალობა ტარდება ანტიეპილეფსიური საშუალებებით. მათი გამო შესაძლებელია კრუნჩხვების ხანგრძლივობისა და რაოდენობის შემცირება, ზოგიერთ შემთხვევაში კი მათი მოშორება. დადებითი შედეგის მისაღწევად აუცილებელია მედიკამენტების რეგულარულად და ხანგრძლივად მიღება. ხშირად პაციენტებს უწევთ მედიკამენტების მიღება უვადოდ.
