D-დიმერი - რა არის ეს? ნორმის ინდიკატორები
ჰემატოლოგები ვარაუდობენ, რომ ფიბრინოგენი მუდმივად გარდაიქმნება ფიბრინად სისხლის პლაზმაში. ვინაიდან ფიბრინი არის სისხლის შედედების მთავარი კომპონენტი, როგორც ჩანს, ეს პროცესი უარყოფითად უნდა იმოქმედოს ადამიანის სხეულზე. თუმცა, ეს არ ხდება ფიბრინოლიზური და კოაგულაციის სისტემების კოორდინირებული მუშაობის გამო. ფაქტია, რომ ფიბრინის ძაფები იშლება ანტიკოაგულანტული სისტემის მოქმედებით, რომლებიც მონაწილეობენ ფიბრინოლიზის პროცესში. კლინიკურ ლაბორატორიულ დიაგნოსტიკაში ჰემოკოაგულაციის სისტემის ფუნქციონირების მონიტორინგისთვის გამოიყენება სპეციალური მარკერი D-დიმერი.
D-დიმერი არის ფიბრინოგენის დაწყვილებული ფრაგმენტები, რომლებიც საშუალებას გაძლევთ დააკვირდეთ მისი ფორმირებისა და დაშლის პროცესს.
D-დიმერი - რა არის ეს?
D-დიმერის გამოყენება სისხლის შედედების ადრეული სტადიების დიაგნოსტიკის ტესტად გამოიყენება გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან. მეთოდის გამოყენება დაიწყო პრაქტიკაში, როგორც ერთ-ერთი მთავარი ტესტი, რომელიც საშუალებას იძლევა ადრეულ ეტაპზე გამოვლინდეს ლაბორატორიული პირობები, რომლებიც მიდრეკილნი არიან სისხლის შედედების წარმოქმნას. D-დიმერის ისეთი თვისება, როგორიცაა ცილის ნაერთების გამოჩენა თრომბის დაშლის შემდეგ, ცნობილი იყო ამ ანალიზის პრაქტიკაში გამოყენებამდე 20 წლით ადრე, მაგრამ აღმოჩენამ არ მიიღო პრაქტიკული მნიშვნელობა მეთოდის მცირე ცოდნის გამო..
თუ ადრე D-დიმერის განსაზღვრა ხელმისაწვდომი იყო მხოლოდ სპეციალიზებული კლინიკებისთვის, მაშინ თანამედროვე მედიცინაში ნებისმიერ სამედიცინო დაწესებულებას, რომელიც დახმარებას უწევს ჰემოსტაზის მწვავე პათოლოგიებს, აქვს აღჭურვილობა ამ ტექნიკის განსახორციელებლად.მაღალ დონეზე ჩატარებული გადაუდებელი დიაგნოსტიკა ხელს უწყობს მკურნალობის დროულად დაწყებას და პაციენტების ჯანმრთელობისა და სიცოცხლის გადარჩენას.
D-დიმერის მიზეზები
როდესაც ჰემოსტაზის გააქტიურება ხდება, იწყება ფიბრინოლიზის პროცესი. მისი მთავარი კატალიზატორი, პლაზმინი, ასტიმულირებს ფიბრინის და ფიბრინოგენის დაშლას. პროგნოზირებული დაშლის პროდუქტების - D- და E-ფრაგმენტების გარდა, წარმოიქმნება ქვეპროდუქტები - დიმერები და ტრიმერები.
სისხლის პლაზმაში D-დიმერების გამოჩენა მიუთითებს ზედმეტად აქტიურ ფიბრინოლიზზე. ინტენსიური გაყოფის პროცესი მიუთითებს სისხლის შედედების ზღურბლის ზრდაზე და წინა ეტაპებზე უხსნადი ფიბრინის დაგროვებაზე. თუ სისხლის პლაზმის შესწავლისას მასში აღმოჩენილია D-დიმერები, მაშინ იზრდება თრომბოზის რისკი, დაუყოვნებლივ უნდა იქნას მიღებული ზომები ჰემოსტაზის გამოსასწორებლად.
D-დიმერის ნორმა, დაბალი და მაღალიეფექტი
D-დიმერის ტესტი არის ჰემოსტაზის გააქტიურების ტესტი უმაღლეს დონეზე. ტექნიკა საკმაოდ რთულია და არ შედის ტიპიურ სადიაგნოსტიკო კომპლექტში.
მარკერის ნორმალური კონცენტრაცია სისხლის პლაზმაში ჯანმრთელი ადამიანის 0,5 მკგ/მლ-მდეა (500ნგ/მლ), ან საერთოდ არ არის გამოვლენილი, აქვს უარყოფითი მნიშვნელობები.
D-დიმერის დონის მატება ამ მაჩვენებლებზე ზემოთ არის თრომბოზის, გავრცელებული ინტრავასკულარული კოაგულაციის (DIC), ღრმა ვენების თრომბოზის, ფილტვის ემბოლიის განვითარების ნიშანი.
პირობები, როდესაც იზრდება D-დიმერის დონეები პლაზმაში:
- ფიზიოლოგიური ცვლილებები ორსულობის დროს;
- მწვავე ანთებითი პროცესი;
- ნებისმიერი ეტიოლოგიის ინფექციური დაზიანება;
- კიბო;
- თრომბოლიზური თერაპიის ეფექტი;
- დაავადებები, რომლებიც იწვევს ღვიძლის პარენქიმის დაზიანებას;
- თრომბოფილია ორსულობის ან უნაყოფობის დროს;
- იშემია, მიოკარდიუმის ინფარქტი;
- დიდი ფართობის ჰემატომები, მნიშვნელოვანი ტრავმა;
- ქირურგია;
- სიბერე.
შემთხვევების 2%-ში, როდესაც D-დიმერის მნიშვნელობები მნიშვნელოვნად დაბალია ნორმაზე თრომბოზის ნიშნებით, პარადოქსული შედეგების მიზეზი უნდა იყოს გამოკვლეული.
დაბალი მნიშვნელობების მიზეზი:
- სისხლის მინიმალური შედედება;
- მასალის ხანგრძლივი ექსპოზიცია ტესტირებისთვის (6 საათზე მეტი) ლაბორატორიულ კონტეინერებში;
- დაგვიანებული ტესტირება;
- პლაზმინოგენის დეფიციტი ან პლაზმინოგენის აქტივაციის ინჰიბიტორის გადაჭარბებული კონცენტრაცია.
D-დიმერების დონის შესწავლით, შესაძლებელია შეფასდეს თრომბოზის, DIC-ის განვითარების რისკი, ჰემოსტაზის პათოლოგიების თერაპიის დინამიკის თვალყურის დევნება. მიუხედავად ტექნიკის სიზუსტისა და ინფორმატიულობისა, ანტიკოაგულანტული მკურნალობის დასაწყებად არ არის აუცილებელი მის შედეგებს დაველოდოთ. თერაპია ტარდება დაავადების კლინიკური სურათის მიხედვით, დროის დაკარგვის გარეშე.
D-დიმერების დონის შესწავლა ტარდება გულ-სისხლძარღვთა დაავადებების (იშემიის) განვითარების გაზრდილი რისკის დროს, ჰემოსტაზის სისტემაში პათოლოგიური პროცესების ეჭვის დროს.
D-დიმერი ორსულობისას
ორსულობის მართვისას დიდი მნიშვნელობა აქვს სისხლის პლაზმაში ფიბრინოგენის დონის განსაზღვრას. რაც უფრო ახლოვდება ვადა, მით უფრო მაღალია ეს მაჩვენებლები. უნდა აღინიშნოს, რომ ფიბრინოგენის დონის გადაჭარბებული მატება ყოველთვის არ ჯდება ნორმალურ დიაპაზონში, ზოგჯერ ეს ღრმა ვენების თრომბოზის ნიშანია.
მშობიარობამდე და უშუალოდ მშობიარობის პროცესში აღწევს მაქსიმალურ დონეს, 3 დღის შემდეგ ინტენსიურად იკლებს, 30-35 დღის შემდეგ მოდის სტანდარტულ მნიშვნელობებამდე.
ცხრილი: D-დიმერის ნორმა ორსულობის დღეების მიხედვით:
| ორსულობის ვადა | D-დიმერის მნიშვნელობები ორსულობის კვირის მიხედვით ნორმალურია ნგ/მლ | მკგ FEU/მლ |
| 13 კვირამდე | 280-მდე | 0-მდე, 56 |
| 13 – 20 კვირა | 100 - 700 | 0, 2 – 1, 4 |
| 21- 28 კვირა | 150 - 850 | 0, 3 – 1, 7 |
| 29 – 35 კვირა | 150 - 1500 | 0, 3 – 3, 0 |
| 36 კვირიდან მიწოდებამდე | 200 - 1550 | 0, 4 – 3, 1 |
1 მკგ FEU/მლ=500 ნგ/მლ
ცხრილის მონაცემების მიხედვით შეიძლება დავასკვნათ, რომ ორსულობისას გესტაციური ასაკის მატებასთან ერთად მარკერის კონცენტრაცია იზრდება. მისი მნიშვნელობების გაშიფვრა ხელს შეუწყობს ორსულობისა და მშობიარობის პათოლოგიების თავიდან აცილებას, შეავსებს კოაგულოგრამის შედეგების ტრადიციული ანალიზით მიღებულ ინფორმაციას.
რა მოხდება, თუ D-dimer არის ზემოთ ან ქვემოთ?
როდესაც D-დიმერის ტესტი უარყოფითია, არსებობს დიდი ალბათობა იმისა, რომ ადამიანის თრომბის წარმოქმნის უნარი მინიმალურია. თუმცა, ამ შედეგითაც კი, თრომბოემბოლიის განვითარების გარკვეული ალბათობა რჩება. ყველაზე მგრძნობიარე ტესტსაც კი აქვს ცდომილება არაუმეტეს 1%-ისა, როდესაც D-დიმერი უარყოფითია, მაგრამ თრომბოზი მაინც არსებობს.
თუ შედეგები დადებითია და D-დიმერის დონე მაღალია, უნდა ჩატარდეს სიღრმისეული დიაგნოზი ქვედა კიდურების ან ფილტვის არტერიის ღრმა ვენების თრომბოზის გამოსავლენად.ამისთვის გამოიყენება გემების ულტრაბგერითი და სკინტოგრაფია. ტესტის შედეგების ინტერპრეტაციისას მნიშვნელოვანია ასაკის გათვალისწინება.
მიღებული შედეგი ყოველთვის არ შეესაბამება სინამდვილეს იმ პირობების გამო, რომლებიც იწვევენ ორაზროვან ჰემოსტაზის რეაქციას და ეს ასევე გასათვალისწინებელია.
მაღალი (ცრუ დადებითი) მნიშვნელობის მიზეზები:
- სხეულში მიმდინარე ანთებითი პროცესები;
- ნეოპლაზმების არსებობა;
- ღვიძლის დაავადება;
- ორსულობა;
- უახლესი დაზიანებები და ქირურგიული ჩარევები, რომლებიც ახდენს ჰემოკოაგულაციის სისტემის მობილიზებას;
- ამაღლებული რევმატოიდული ფაქტორი.
დაბალი (უარყოფითი) შედეგების მიზეზები:
- სისხლში არის ანტიკოაგულანტები, რომლებიც ხელს უშლიან თრომბის წარმოქმნას, ან ხსნიან არსებულ თრომბებს, რაც მთლიანად ამახინჯებს ანალიზის შედეგებს;
- სისხლის ნიმუში აღებული იყო არასწორად, თრომბის წარმოქმნიდან ცოტა ხანში ან გვიან, პირველ შემთხვევაში ჰემოკოაგულაციის სისტემას არ ჰქონდა დრო რეაგირებისთვის, მეორე შემთხვევაში სისხლის ნიმუში ინახებოდა. ძალიან დიდი ხნის განმავლობაში.
ტექნიკურმა შეცდომამ ასევე შეიძლება გამოიწვიოს ცრუ შედეგები, მაგალითად, თუ აღებული სისხლის მოცულობა არ ემთხვევა ანტიკოაგულანტის მოცულობას, თუმცა ასეთი შეცდომების პროცენტი უკიდურესად მცირეა. თანამედროვე ანალიზატორები და სწრაფი ტესტის რეაგენტები უკიდურესად მგრძნობიარეა, რაც საშუალებას იძლევა დროულად გამოავლინოს თრომბოზთან დაკავშირებული სერიოზული პათოლოგიები.
