ცერებრალური ინფარქტი
ცერებრალური ინფარქტი არის კლინიკური სინდრომი, რომელიც ვლინდება ტვინის ადგილობრივი ფუნქციების მწვავე დარღვევით. ეს გრძელდება 24 საათზე მეტ ხანს, ან იწვევს ადამიანის სიკვდილს ამ დროს. ცერებრალური ინფარქტის დროს სისხლის მიმოქცევის მწვავე დარღვევა ხდება მისი არტერიების ბლოკირების გამო, რაც იწვევს ნეირონების სიკვდილს ამ არტერიებით კვებაზე.
ცერებრალური ინფარქტი ასევე უწოდებენ იშემიურ ინსულტს. ეს პრობლემა ძალიან აქტუალურია თანამედროვე სამყაროში, ვინაიდან ყოველწლიურად უამრავი ადამიანი იღუპება ცერებრალური ინფარქტის გამო. იშემიური ინსულტის სიკვდილიანობა არის 25%, პაციენტების კიდევ 20% იღუპება ერთი წლის განმავლობაში, ხოლო გადარჩენილთა 25% ინვალიდი რჩება.
ცერებრალური ინფარქტის სიმპტომები
ცერებრალური ინფარქტის სიმპტომები დამოკიდებულია დაზიანების ადგილმდებარეობაზე.
თუმცა შესაძლებელია ამ პათოლოგიური პროცესის ზოგადი სიმპტომების გამოყოფა, რომელთა შორის:
- თავის ტკივილი;
- გონების დაკარგვა, ზოგჯერ შეიძლება განვითარდეს კომა;
- თავბრუსხვევა;
- მენჯის ორგანოების დისფუნქცია;
- ტკივილი თვალის კაკლებში;
- სიცხის შეგრძნება;
- პირის სიმშრალე;
- გულისრევა და ღებინება ძლიერი თავის ტკივილის საწინააღმდეგოდ;
- კრუნჩხვები (ყოველთვის არ არის).
თუ ცერებრალური ინფარქტის ფოკუსი ლოკალიზებულია მარჯვენა ნახევარსფეროში, მაშინ ტიპიურია შემდეგი კლინიკური სურათი:
- სრული უმოძრაობა (ჰემიპარეზი) ან სიძლიერის მნიშვნელოვანი შემცირება (ჰემიპლეგია) მარცხენა კიდურების;
- მგრძნობელობა ქრება ან მკვეთრად მცირდება სხეულისა და სახის მარცხენა ნახევარში;
- მემარცხენეებში შეინიშნება მეტყველების დარღვევები. მემარჯვენეებში მეტყველების დარღვევები ვითარდება მხოლოდ მარცხენა ნახევარსფეროს დაზიანებით. პაციენტს არ შეუძლია სიტყვების რეპროდუცირება, მაგრამ შეგნებული ჟესტები და სახის გამონათქვამები შენარჩუნებულია;
- სახე ხდება ასიმეტრიული: პირის მარცხენა კუთხე ქვევით ეშვება, ნასოლაბიალური ნაოჭი გლუვდება.
დამოკიდებულია ტვინის რომელი ნახევარი დაზიანებულია, თავის ტვინის ინფარქტის სიმპტომები საპირისპირო მხარეს შეინიშნება. ანუ თუ დაზიანება მარცხენა ნახევარსფეროშია, მაშინ სხეულის მარჯვენა ნახევარი დაზარალდება.
თუ ცერებრალური ინფარქტი განვითარდება ხერხემლის-ბაზილარულ სისხლძარღვოვან აუზში, მაშინ პაციენტის სიმპტომები შემდეგია:
- თავბრუსხვევა, რომელიც მატულობს თავის უკან დახრისას;
- დაქვეითებულია კოორდინაცია, შეინიშნება სტატიკური დარღვევები;
- არის თვალბუდის მოძრაობის დარღვევა, მხედველობა უარესდება;
- ზოგიერთი ასო რთულია გამოთქმა;
- პრობლემები საჭმლის გადაყლაპვასთან დაკავშირებით;
- მეტყველება ჩუმდება, ხმაში უჩნდება ხმიანობა;
- დამბლა, პარეზი, კიდურების მგრძნობელობის დაქვეითება შეინიშნება დაზიანების მოპირდაპირე მხრიდან.
ღირს ცერებრალური ინფარქტის სიმპტომების ცალკე განხილვა იმისდა მიხედვით, თუ რომელი ცერებრალური არტერიაა დაზიანებული:
- ცერებრალური წინა არტერია - ფეხების არასრული დამბლა, დაჭერის რეფლექსების წარმოქმნა, თვალის მოძრაობის დარღვევები, მოტორული აფაზია;
- შუა ცერებრალური არტერია - არასრული დამბლა და ხელების, აგრეთვე სახის ქვედა ნახევრის მგრძნობელობის დარღვევა, სენსორული და მოტორული აფაზია, თავის ლატეროფიქსაცია;
- ცერებრალური უკანა არტერია - მხედველობის დარღვევა, პაციენტს ესმის სხვა ადამიანის მეტყველება, შეუძლია ლაპარაკი, მაგრამ ავიწყდება სიტყვების უმეტესობა.
მძიმე შემთხვევებში, ცნობიერება დეპრესიულია და ადამიანი ვარდება კომაში, რაც შეიძლება მოხდეს ტვინის ნებისმიერი ნაწილის დაზიანებით.
ცერებრალური ინფარქტის მიზეზები
გამოყოფენ ცერებრალური ინფარქტის შემდეგ მიზეზებს:
- ათეროსკლეროზი. ის მამაკაცებში უფრო ადრე ვითარდება, ვიდრე ქალებში, რადგან ახალგაზრდა ასაკში ქალის სისხლძარღვები დაცულია ათეროსკლეროზული დაზიანებებისგან სასქესო ჰორმონებით. უპირველეს ყოვლისა, ზიანდება კორონარული არტერიები, შემდეგ კაროტიდი, შემდეგ კი თავის ტვინის სისხლის მიმოქცევის სისტემა;
- ჰიპერტენზია. აძლიერებს ათეროსკლეროზს და არღვევს არტერიების ადაპტაციურ რეაქციებს მსუბუქი ჰიპერტენზია (წნევა 150/100 მმ Hg-მდე), რაც ყველაზე საშიშია;
- გულის დაავადება. ასე რომ, ადამიანებს, რომლებსაც აქვთ მიოკარდიუმის ინფარქტი, აქვთ ცერებრალური ინფარქტის განვითარების მაღალი რისკი. მიოკარდიუმის ინფარქტის შემდეგ პაციენტების 8%-ში იშემიური ინსულტი განვითარდება პირველი თვის განმავლობაში, ხოლო პაციენტების 25%-ში ექვს თვეში. საშიშროებაა ასევე გულის კორონარული დაავადება, გულის უკმარისობა;
- სისხლის მაღალი სიბლანტე;
- წინაგულების ფიბრილაცია. ეს არის მარცხენა წინაგულის დანამატში სისხლის შედედების წარმოქმნის მიზეზი, რომელიც შემდგომში გადადის ტვინში;
- ენდოკრინული სისტემის დარღვევები, პირველ რიგში, ეს არის შაქრიანი დიაბეტი;
- სისხლძარღვთა დაავადებები (მათი განვითარების პათოლოგიები, ტაკაიასუს დაავადება, ანემია, ლეიკემია, ავთვისებიანი სიმსივნეები).
გარდა ამისა, არ დაივიწყოთ რისკ-ფაქტორები, რომლებიც ზრდის ცერებრალური ინფარქტის ალბათობას, მათ შორის:
- ასაკი (სიცოცხლის ყოველ ათ წელიწადში ზრდის ცერებრალური ინფარქტის განვითარების რისკს 5-8-ჯერ);
- მემკვიდრეობითი მიდრეკილება;
- უაქტიურობა;
- ჭარბი წონა;
- მოწევა (თუ ამ მავნე ჩვევას ემატება ორალური კონტრაცეპტივების მიღება, მაშინ მოწევა ხდება ცერებრალური ინფარქტის განვითარების წამყვანი რისკფაქტორი);
- ალკოჰოლის ბოროტად გამოყენება;
- მწვავე სტრესი, ან გახანგრძლივებული ფსიქო-ემოციური სტრესი.
ცერებრალური ინფარქტის შედეგები
ცერებრალური ინფარქტის შედეგები შეიძლება იყოს ძალიან სერიოზული და ხშირად პირდაპირ საფრთხეს უქმნის ადამიანის სიცოცხლეს, მათ შორისაა:
- ტვინის შეშუპება. ეს გართულება უფრო ხშირად ვითარდება ვიდრე სხვები და არის სიკვდილის ყველაზე გავრცელებული მიზეზი იშემიური ინსულტის შემდეგ პირველ კვირაში;
- შეგუბებითი პნევმონია არის პაციენტის დიდი ხნის განმავლობაში ჰორიზონტალურ მდგომარეობაში ყოფნის შედეგი. ის ყველაზე ხშირად ვითარდება ცერებრალური ინფარქტიდან 3-4 კვირის შემდეგ;
- ფილტვის ემბოლია;
- გულის მწვავე უკმარისობა;
- დეკუბიტუსები საწოლში ხანგრძლივი უძრაობის გამო.
გარდა ცერებრალური ინფარქტის ჩამოთვლილი შედეგებისა, რომელიც ვითარდება ადრეულ სტადიებზე, შეიძლება განვასხვავოთ გრძელვადიანი გართულებები, მათ შორის:
- კიდურების მოტორული ფუნქციის დარღვევა;
- დესენსიბილიზაცია მკლავებში, ფეხებსა და სახეში;
- მეტყველების პრობლემები;
- გონებრივი შესაძლებლობების გაუარესება;
- ფსიქიკური დარღვევები;
- გაძნელება საჭმლის გადაყლაპვა;
- არაკოორდინაცია სიარულის დროს, მოხვევის დროს;
- ეპილეფსიური კრუნჩხვები (ადამიანების 10%-მდე, რომლებსაც ჰქონდათ ცერებრალური ინფარქტი, მგრძნობიარეა მათ მიმართ);
- მენჯის ღრუს ორგანოების მუშაობაში უკმარისობა (ზარალდება შარდის ბუშტი, თირკმელები, ნაწლავები, რეპროდუქციული ორგანოები).
რა განსხვავებაა ცერებრალური ინფარქტისა და ინსულტს შორის?
ცერებრალური ინფარქტის დადგომისას მისი სისხლით მომარაგება ირღვევა, რის შედეგადაც დაზიანებული უბნის ქსოვილები იღუპება. თავის ტვინში სისხლის არასაკმარისი ნაკადი ხდება ათეროსკლეროზული დაფების გამო, რომლებიც ხელს უშლის მის ნორმალურ ნაკადს, გულის რითმის დარღვევის ან სისხლის კოაგულაციის სისტემასთან დაკავშირებული პრობლემების გამო.
თავის ტვინის ჰემორაგიული ინსულტის დროს, პირიქით, იმატებს მასში სისხლის მიმოქცევა, რის გამოც არტერია სკდება. მიზეზი არის სისხლძარღვთა პათოლოგია ან ჰიპერტონული კრიზი.
არის განსხვავებები დაავადების მიმდინარეობაში. ამრიგად, ცერებრალური ინფარქტი ვითარდება თანდათანობით, რამდენიმე საათის ან თუნდაც დღის განმავლობაში და ჰემორაგიული ინსულტი ხდება თითქმის მყისიერად.
ცერებრალური ინფარქტის მკურნალობა
ცერებრალური ინფარქტის მკურნალობა ძირითადად ემყარება თრომბოლიზურ თერაპიას. მნიშვნელოვანია, რომ პაციენტი შეყვანილი იყოს ნევროლოგიურ განყოფილებაში შეტევის დაწყებიდან პირველი სამი საათის განმავლობაში. აუცილებელია პაციენტის ტრანსპორტირება შემაღლებულ მდგომარეობაში. თავი სხეულზე 30°C-ით მაღალი უნდა იყოს. თუ პაციენტს თრომბოლიზური შეჰყავთ მითითებულ დროს, პრეპარატი ძალიან სწრაფად დაიწყებს არსებული თრომბის დაშლას, რაც ყველაზე ხშირად თავის ტვინში სისხლმომარაგების დარღვევის მიზეზია. ეფექტი ხშირად ჩანს თითქმის მყისიერად, წამლის შეყვანის პირველ წამებში.
თუ თრომბოლიზური თერაპია არ ჩატარდა ცერებრალური ინფარქტის დაწყებიდან პირველ სამ საათში, მაშინ მის ჩატარებას აზრი აღარ აქვს. ტვინში იქნება ცვლილებები, რომელთა ბუნება შეუქცევადია.
გასათვალისწინებელია, რომ თრომბოლიზი ტარდება მხოლოდ მაშინ, როცა ექიმი დარწმუნდება, რომ პაციენტს აქვს ცერებრალური ინფარქტი და არა ჰემორაგიული ინსულტი. ამ უკანასკნელ შემთხვევაში ასეთი თერაპია ფატალური იქნება.
თუ შეუძლებელია თრომბოლიტიკის შეყვანა, მაშინ მითითებულია შემდეგი ზომები:
- არტერიული წნევის დაქვეითება;
- ანტითრომბოციტების (ასპირინი) ან ანტიკოაგულანტების მიღება;
- თანხების მიღება, რომლებიც მიზნად ისახავს ცერებრალური სისხლმომარაგების გაუმჯობესებას.
ასევე, პაციენტებს უნიშნავენ B ჯგუფის ვიტამინებს, ატარებენ სარეაბილიტაციო მკურნალობას, ეწევიან ნაწოლების პროფილაქტიკას.
თვითმკურნალობა მიუღებელია, ცერებრალური ინფარქტის პირველივე ნიშნების დროს აუცილებელია სასწრაფოს გამოძახება. უნდა გვახსოვდეს, რომ სახლში შეუძლებელია ცერებრალური ინფარქტის ჰემორაგიული ინსულტის გარჩევა.
ცერებრალური ინფარქტის ქირურგიული მკურნალობა არის ქირურგიული დეკომპრესია, რომელიც მიზნად ისახავს ინტრაკრანიალური წნევის შემცირებას. ეს მეთოდი ამცირებს ცერებრალური ინფარქტის დროს სიკვდილიანობის პროცენტს 80%-დან 30%-მდე.
ცერებრალური ინფარქტის მკურნალობის ზოგადი სქემის მნიშვნელოვანი კომპონენტია კომპეტენტური აღდგენითი თერაპია, რომელსაც ეწოდება "ნეირორეაბილიტაცია".
უნდა დაიწყოთ ავადმყოფობის პირველი დღეებიდან:
- მოტორული დარღვევების გამოსწორება ხდება ფიზიოთერაპიული ვარჯიშების, მასაჟისა და ფიზიოთერაპიის მეთოდების დახმარებით. ამ დროისთვის არსებობს სპეციალური ტრენაჟორები, რომლებიც ეხმარება ადამიანებს გამოჯანმრთელებაში ცერებრალური ინფარქტის შემდეგ;
- მეტყველების დარღვევები გამოსწორებულია მეტყველების თერაპევტთან ინდივიდუალური სესიების დროს;
- ყლაპვის დარღვევების ნიველირება ხდება სპეციალური ხელსაწყოებით, რომლებიც ასტიმულირებენ ხორხის და ფარინგეალური კუნთების მუშაობას;
- სტაბილოპლატფორმაზე გაკვეთილები ეხმარება კოორდინაციის პრობლემებთან გამკლავებაში;
- არანაკლებ მნიშვნელოვანია ფსიქოლოგიური დახმარება პაციენტებისთვის. ფსიქოთერაპევტი ეხმარება ემოციურ პრობლემებთან გამკლავებაში;
- უვადოდ ადამიანს უნიშნავენ სტატინებს და ასპირინის პრეპარატებს;
- ტვინის ფუნქციონირების გასაუმჯობესებლად შეიძლება რეკომენდებული იყოს ისეთი მედიკამენტების მიღება, როგორიცაა Cavinton, Tanakan, Bilobil და ა.შ.
მნიშვნელოვანია თავად პაციენტმა მუდმივად აკონტროლოს არტერიული წნევა, სისხლში შაქრისა და ქოლესტერინის დონე, ასევე უარი თქვას მავნე ჩვევებზე და წარმართოს ჯანსაღი ცხოვრების წესი მასში ზომიერი ფიზიკური დატვირთვის სავალდებულო არსებობით.
